Intervju zamjenika ministra inostranih poslova Rusije A.A.Pankina informativnoj agenciji „Interfaks“

24.april 2020. godine

Pitanje: Da li pandemija koronavirusa i sa njom povezana ekonomska kriza ugrožavaju postojanje i funkcionisanje udruženja, integrisanih na postsovjetskom prostoru – EAS (Evroazijski ekonomski savez), SNG (Savez nezavisnih država), ODKB (Organizacija dogovora o kolektivnoj bezbjednosti)? Da li EAS može odigrati određenu ulogu u minimiziranju gubitaka od ove krize, ili je u ovoj situaciji neophodna masovnija kooperacija na globalnom nivou? Koja međunarodna struktura bi mogla da postane lokomotiva u prevazilaženju ove krize? 

Odgovor: Pandemija koronavirusa je novi globalni izazov čitavom čovječanstvu. Svjetska istorija je zapamtila i ratove i epidemije s masovnim umiranjem, ali takve bolesti, koja je paralizovala čitavu planetu, teško se sjetiti. U ovakvim okolnostima bez presedana većina integracionih udruženja u čitavom svijetu doživljava ozbiljnu provjeru čvrstine. Kako bi gubici od krize, koju je izazvalo širenje COVIDA-19, bili minimalni, potrebna je masovna kooperacija, kako na regionalnom, tako i na globalnom nivou. Osjećanje solidarnosti, uzajamna podrška i zajednička povezanost sada kao nikad su značajni i potrebni.

Što se tiče prostora SNG, tekuća situacija je, bezuslovno, prijetnja takvim aspektima integracione saradnje kao što su slobodno premještanje radne snage, neometana uzajamna trgovina roba i usluga. Od trenutka kada je počela pandemija regionalne međudržavne strukture u okvirima onih kompetencija, koje su im delegirale države-članice, ulažu maksimalne napore kako bi odgovorile svom zadatku – da se suprotstave infekciji koronavirusa i daju svoj doprinos u borbi protiv njenih posljedica.       

 Skupa s partnerima SNG, EAS, ODKB su mobilisali za ovo sve mogućnosti kojima raspolažu. Pokazalo se da je dijalog država-učesnica SNG, na razlišitim terenima zajednice odlična stvar. Prije svega mislim na radnu grupu za monitoring situacije, povezane sa pandemijom COVID-19,  koja je formirana 25. marta ove godine. Rezultati se svakodnevno prezentuju  vladama i ministarstvima inostranih poslova država-učesnica Organizacije.

Koordinacioni savjet za pitanja sanitarne zaštite teritorija država-članica SNG  radi od pojave i širenja posebno opasnih infektivnih oboljenja. Njegova druga vanredna sjednica, posvećena problemima COVID-19, održana je ovih dana – 21. aprila o. g., sljedeća je zakazana za maj o.g. Vrši se razmjena iskustava i najbolje prakse iz oblasti medicinskog i medicinsko-sanitarnog reagovanja. Ruski stručnjaci kolegama iz zemalja SNG pružaju konsultativno-metodološku pomoć.

Pitanje borbe protiv pandemije stavljeno je na dnevni red Savjeta predsjednika vlada SNG, 29. maja ove godine. Planirano je da se povodom te teme izda zajedničko saopštenje.

Trudimo se da maksimalno iskoristimo savremene tehnologije, da omogućimo pristup aktuelnim informacijama što je moguće većem broju ljudi. Na internet portalu Ministarstva inostranih poslova Rusije smješten je baner „Borba protiv koronavirusa na prostoru SNG/ EAS“, koji sadrži upute na odgovarajuće informacione resurse integracionih udruženja.

Tokom vanrednog radnog susreta EAS 14.aprila 2020. godine putem videokonferencije lidera „evroazijske petorke“, potpisano je zajedničko saopštenje. U dokumentu se govori o zabrani raskidanja kooperacionih veza, značaju očuvanja međunarodne trgovine i investicionoj djelatnosti, nužnosti održavanja međunarodne saradnje, prestanku trgovačkih ratova i jednostranih finansijsko-ekonomskih sankcija. Na nivou predsjednika vlada, 10. aprila ove godine je odobren niz mjera usmjerenih na stvaranje uslova za obnovu i obezbjeđenje daljeg razvoja ekonomija zemalja EAЭS. U okvirima Evroazijske ekonomske komisije, na trajnoj osnovi se donose odluke, koje su u njenoj kompetenciji, u sferi carinsko-tarifnog regulisanja, koje obezbjeđuju funkcionisanje zajedničkog tržišta sudbonsno značajnih roba u uslovima pandemije.

Što se tiče ODKB, tokom dužeg vremena su odlagani mehanizmi reagovanja na pojavu krize. Njihovo usavršavanje je jedan od prioriteta Rusije za period predsjedavanja Organizacijom u 2020. godini. Sada će aktivno djelovati mogućnosti osnovanog Centra ODKB za reagovanje na krizu.

Uzajamna saradnja u Organizaciji sada je orjentisana na iznalaženje efikasnih zajedničkih odgovora na izazove medicinsko-biološke bezbjednosti, koji se javljaju. Dobar primjer praktične saradnje je videokonferencija 16.aprila ove godine rukovodilaca vojno-medicinskih službi država-članica ODKB, na kojoj su ruski eksperti upoznali sa posljednjim proizvodima za prevenciju i liječenje infekcije COVID-19, oslanjajući se na praksu, govorili su o  stečenom u hodu iskustvu, pružanja pomoći u Italiji i Srbiji. 

 Otvoreni smo za konstruktivnu saradnju sa zemljama u različitim formatima. Ubijeđeni smo da su solidarnost i uzajamna saradnja zalog za uspješno prevazilaženje kako sanitarno-epidemioloških, tako i ekonomskih posljedica koronavirusa.

Pitanje: U kojoj mjeri kriza, izazvana koronavirusom, može uticati na obim finansiranja međunarodnih organizacija, uključujući i OUN, od strane Rusije?

Odgovor: Bez obzira na uticaj pojava, koje je prouzrokovao COVID-19, što se tiče iznosa, koji se odnose na Rusku Federaciju, a u vezi su sa članstvom u međunarodnim organizacijama, biće uplaćivani, jer su obavezujući.  

 Takođe finansiranje od strane naše države djelatnosti međunarodnih organizacija se ostvaruje putem isplata dobrovoljnih uloga, od kojih se lavovski dio usmjerava na realizaciju projekata pružanja tehničke pomoći državama u razvoju. Dobrovoljno donorsko učešće Rusije u implementaciji tehničkih projekata, donosi konkretne koristi, ne samo zemljama-korisnicima, već i zemljama donorima. Sasvim je vjerovatno da će negativne posljedice širenja infekcije koronavirusa zahtijevati uvećanje obima dobrovoljnog finansiranja projekata, koje ostvaruju međunarodne organizacije.

Pitanje: Od kakvog scenarija razvoja finansijsko-ekonomske situacije u svijetu polazi Ministarstvo inostranih poslova prilikom izrade strategije ekonomske diplomatije Rusije? Koliko kriza može biti duboka i koliko može trajati prema vašim ekspertskim procjenama?

Odgovor: U radu iz oblasti ekonomije Ministarstvo inostranih poslova se oslanja na prognoze i analitiku vodećih svjetskih ekonomskih organizacija, banaka, agencija i finansijskih institucija, među kojima su OESR (Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj), VTO (Svjetska trgovačka organizacija), MVF (Međunarodni valutni fond), OPEK (Organizacija zemalja izvoznica nafte) i niz drugih.

Analizirajući raspoložive podatke, mi polazimo od toga da je stanje stvari u svjetskoj ekonomiji čak i prije širenja koronavirusa izazvalo ozbiljne strahove. Pokazatelji rasta globalnog VVP (bruto domaći proizvod) i međunarodne trgovine, shodno procjenama MVF, iznosili su usklađeno 2,9% i 0,3% , ostvarivši minimalanu vrijednost u deceniji. Situacija se pogoršavala uz globalno zaduživanje.

Usljed širenja koronavirusa došlo je do pada međunarodnih i nacionalnih isporuka, raskida globalnih lanaca dopunske vrijednosti, neuravnoteženosti potražnje i ponude. Pojačana je sistemska neuravnoteženost finansijskih i sirovinskih tržišta. Zajedno sa več nagomilanim trgovinskim protivurječnostima, uvođenjem različitih mjera ograničavanja uvećala se nejasnoća u funkcionisanju globalne ekonomije, kao integralnog sistema.

Dok je pandemija u razvoju, prognoze ekonomske situacije se regularno revidiraju u cilju snižavanja glavnih makroekonomskih pokazatelja. Ako je prognozom iz januara MVF procjenjivao tempo globalnog ekonomskog rasta  u tekućoj godini  na nivou od 3,3%, to se već u izvještaju od 14. aprila konstatuje da  svijet ulazi u najdublju ekonomsku krizu od vremena Velike depresije, sa padom globalnog VVP na 3%. Najveći „pad“ će se dogoditi u razvijenim zemljama: u SAD – 5,9%, u državama evro zone – 7,5%, Velikoj Britaniji – 6,5%, Japanu – 5,2%. Prema procjenama ovog finansijskog instituta, u najboljem slučaju, ukoliko se pitanje koronavirusa riješi u prvom polugođu, svjetska ekonomija će se od njega oporaviti  tek sljedeće godine, pri čemu će pretrpjeti gubitak od 9 triliona američkih dolara. Najveću prijetnju za Rusiju predstavlja sniženje cijena osnovnih roba domaćeg izvoza, a takođe smanjenje odgovarajućih tržišta potražnje. U takvim uslovima ruska ekonomska diplomatija ima složen zadatak - da pruži otpor pokušajima korišćenja političkih instrumenata, sa ciljem dobijanja konkurentskih ekonomskih prednosti.

U novonastaloj situaciji značajno je prebaciti akcenat na neophodnost proširivanja međunarodne saradnje, koordinacije napora u cilju slabljenja pogubnog uticaja pandemije na globalnu ekonomiju.

Pitanje: Govorilo se da je Vlada Ruske Federacije naložila da se razradi plan obnavljanja odnosa sa OESR. Da li su napravljeni praktični koraci u tom pravcu i ima li se namjere za obnavljanje ruskog zahtjeva za prisajedinjenje ovoj Organizaciji? I koliko će u današnjim složenim uslovima biti tražena potpuna saradnja sa ovom Organizacijom?

Odgovor: Rusija je danas čvrsto ugrađena u globalnu ekonomiju, koja funkcioniše kao ujedinjeni mehanizam i koji se  zasniva na transgraničnom proizvodno-prometnom lancu. Mi smo zainteresovani za postojanje zajedničkog sistema koordinata, jakih međudržavnih ekonomskih instituta, solidarnom pristupu u rješavanju aktuelnih problema. Pandemija koronavirusa je potvrdila neophodnost ujedinjenih napora u reagovanju na savremene izazove, neodrživost kursa izolacionizma, trgovačkih ratova, sankcija i drugih metoda pritisaka sile.

Rusija je aktivan član „Grupe dvadesetorice“, u okviru koje mi tijesno sarađujemo  sa  OESR, uzajamno analiziramo mnoge inicijative i odluke. Trajanje naših odnosa sa Organizaijom počinje još od 1990-ih godina. Od 2007.godine mi imamo status prisajedinjene zemlje, aktivno učestvujemo, a često smo i  direktni inicijatori njenih mnogih tematskih procesa. Istina, pod pritiskom Amerikanaca, koji vezuju ruke svim ostalima, proces ruskog prisajedinjavanja sa OESR, od 2014. godine privremeno je zaustavljen. Povod je formalan – dešavanja u Ukrajini. Međutim, dugoročan plan zbližavanja zemlje sa  OESR, je kao i ranije. Rusija je i suviše ozbiljan ekonomski igrač, da bi se mogla ignorisati  bez gubitaka za autoritet bilo koje međunarodne organizacije i u sekretarijatu  OESR ovo dobro razumiju. Takvom logikom  se povode mnoge uticajne članice Organizacije, koje predlažu da se okonča sadašnja nezdrava situacija.

Paleta naših odnosa sa  OESR na tom planu je značajna. Rusija ima sva prava punopravnog člana u više od dvadeset  radnih tijela Organizacije, među kojima onih koji su odgovorna za takva ključna pitanja kao što su širenje saradnje u poreskoj politici, prelaz na računarsku ekonomiju, podrška sektoru metalurgije, doprinos međunarodnom razvoju, borba sa korupcijom, formiranje makroekonomske politike, finansijsko regulisanje, naučno-tehnički progres. Sarađujemo sa partnerima u okvirima onih koji funkcionišu pod okriljem  OESR platformi: Agencijom za nuklearnu energiju, Međunarodnom agencijom za energetiku, Grupom za donošenje finansijskih mjera u borbi protiv pranja novca (FATF) i sa Globalnim forumom za prekomjerne kapacitete topljenja čelika.

U OESR su ostvarena određena dostignuća. Upravo uz pomoć Rusije u periodu našeg predsjedavanja u „Grupi dvadesetorice“, 2013.godine, u OESR je bio razvijen širok proces poreske saradnje, koji se pretvorio u pravno obavezujući dogovor u vezi sa odupiranjem, podronjavanjem oporezivane osnove i napuštanjem oporezivanja. Naša zemlja je među liderima u realizaciji antikorupcijske konvencije OЭSR, napretka koncepcije računarske ekonomije, vještačke inteligencije, kao i u oblastima trgovinske, transportne i energetske politike.

U posljednje vrijeme mi konstatujemo niz pozitivnih tendencija. Održavaju se korisni kontakti sa rukovodstvom sekretarijata  OESR. U decembru prošle godine, odlukom Savjeta OESR lansiran je paket projekata, koje finansira Rusija, u ukupnom iznosu od 3,4 milona evra iz sljedećih oblasti: finansijska tržišta, osiguranje i socijalna zaštita, upravljanje gradskom privredom, modernizacija obrazovnih sisema, unapređenje finansijske pismenosti stanovništva.

Imamo u vidu da ovu liniju nastvimo i da ciljno uvećavamo praktična uzajamna davanja sa OESR, prema uzajamno povoljnom ključu.

Pitanje: Kakva će biti sudbina VTO u slučaju da zažive prijetnje SAD o izlasku iz ove organizacije, koje je objelodanio predsjednik SAD, Tramp?

Odgovor: Suvereno je pravo svakog člana Organizacije da donosi odluke da li će izaći, ili ostati u VTO. U slučaju „raskida“ sa VTO za Amerikance će izgubiti snagu sva ona mnogobrojna pravila i obaveze u vezi sa liberalizacijom pristupa na vanjska tržišta, koja su koristili njihovi izvoznici. S druge strane druge zemlje dobijaju mogućnost da u pogledu američkih roba primjenjuju postupak i režim, koji budu smatrali potrebnim.

Za Rusiju, kao i za većinu država svijeta, višestruk trgovinski sistem je bio i ostaje fundamentalna osnova za regulisanje globalnih trgovačkih tokova. A VTO je platforma bez alternative za rješavanje aktuelnih trgovačko-ekonomskih  problema u planetarnim razmjerama. U mnogome zahvaljujući aktivnosti GATT (Generalni sporazum o tarifama i trgovini)/VTO, na uklanjanju barijera na pravcima transporta roba međunarodna trgovina je, za posljednjih sedamdeset godina, imala rast od 6% godišnje i pojavljivali su se kao jedna od lokomotiva globalnog razvoja. Nije tajna da su jedan od glavnih „korisnika“ ovoga progresa postale upravo SAD.

Nedavno je VTO objavila prognozu svjetske trgovine do kraja 2020.godine. Prema procjenama eksperata, u uslovima današnje krize, u najgoroj varijanti, ona može da se uruši do čitavih 32%. I očigledno je, da bi se ostvario optimistički scenario  - smanjenje prometa roba samo za 13%, biće potrebna tijesna saradnja i koordinacija napora. Taj put je prepun teškoća, iziskuje neprekidan dijalog, sposobnost da se pristaje na kompromise, ali na dugoročnom planu će omogućiti stvaranje osnove za buduće obnavljanje globalne ekonomije. U današnjim uslovima krize, postaje privlačnija jednostavnija varijanta – protekcionističkih barijera, koje omogućavaju, stavljanje političkih naočara, jednostranih koraka „po pravu jačega“, trgovačkih ratova. U takvoj nekonkurentskoj borbi danas se kao šampion pojavljuju naši američki partneri.

Nema sumnje da VTO danas preživljava teška vremana, koja su u vezi sa apsolutnim nepoštovanjem mnogobrojnih trgovačkih pregovora, otsustvom konsenzusa i međusobnim pretenzijama u dijelu izvršavanja obaveza. Ipak, alternativa VTO jedva da će biti formirana u nadolazećim decenijama. Povećanje broja regionalnih dogovaranja ili sporazuma, sa ograničenim brojem učesnika, neće biti dovoljno da zamijeni ovu uvaženu strukturu za ciljeve razvoja trgovine. Oni  neće moći obezbijediti povoljne uslove pristupa globalnim tržištima, koja su nužna  savremenom lancu dodatne vrijednosti.

Kritična većina članova VTO skreće pažnju na potrebu reforme Organizacije, povećanja efikasnosti njenih organa, usavršavanja dogovorno-pravne baze, aktualizovanja tekućeg dnevnog reda pregovaranja. Rusija uzima aktivno učešće u kolektivnim naporima  traženja izlaza iz novonastale situacije. Zalažemo se u korist otvorene, transparentne, inkluzivne trgovačke arhitekture. U njenoj osnovi potrebno je sačuvati principe nediskriminacije, uzajamne kontrole i poštovanja interesa, a takođe i specifičnosti razvoja ovih ili onih zemalja - članica. Principijelno je važno da mehanizme VTO ne koriste pojedine zemlje  sa ciljem ekonomskog i političkog pritiska.

Uvjereni smo da u trgovinskim konfliktima nema pobjednika. Usljed konfrontacije dolazi do fragmentacije globalnog ekonomskog prostora, kidaju se lanci kooperativnih veza između preduzeća po čitavom svijetu, nanosi se šteta blagostanju građana, podlokavaju se perspektive ekonomskog rasta. Ove posljedice će zahvatiti  ne pojedinačne zemlje  i kontinente, već sve, bez izuzetka. Željeli bi smo da vjerujemo  da će naši američki partneri dati prednost zajedničkom radu na izvlačenju „broda“ višestrukog trgovinskog sistema iz „oluje“, a ne da ga napuštaju u ovakvom, za njega sudbonosnom trenutku.