Vijesti Ambasade
Članak "Ko će stati na čelo Evropske Uniije? (raspored snaga u Evropi)"
Poštovani prijatelji,
Ambasada nastavlja sa inicijativom prevođenja analitičkih članaka aktuelne međunarodne tematike na srpski jezik. Zahvaljujemo Vam na komentarima i porukama koje ste nama uputuli preko naše Facebook stranice – oni su od velikog značaja za kvalitetniji odabir materijala.
Objavljujemo prevod članka ruskog politikologa Andreja Kadomceva „“Ko će stati na čelo Evropske Uniije? (raspored snaga u Evropi)”, objavljenog na portalu časopisa Ministarstva inostranih poslova Ruske Federacije “Međunarodni život” (https://clck.ru/JnFtY).
U slučaju korišćenja ovog materijala obavezan je link na FB stranicu Ambasade.
Ko će stati na čelo Evropske Uniije? (raspored snaga u Evropi)
Prema mišljenju niza evropskih sredstava informisanja, mnogi stanovnici Evropske Unije i dalje smatraju rukovodeće organe Zajednice, uključujući i Evropsku komisiju (EK), kao strukturu koja nema sposobnosti "da se otme predstavi dalekog birokratskog sistema prošlosti". Negativan utisak nijesu popravili ni posljednji izbori, budući da se Evropski parlament "raspolutio". A formiranje novog sastava Komisije je "pravo mučenje", u značajnoj mjeri, "zbog neusaglašenosti političkih pogleda".
Kulminacija nereda je nerazmatranje kandidata Francuske, Rumunije i Mađarske za evropske ministre. Službeno - "zbog konflikta interesa i zloupotrebe državnih sredstava" [i]. Usljed toga, novi Satav Evropske komisije ne može početi sa radom 1. novembra, kako je prethodno bilo planirano, već, najvjerovatnije, tek 1. decembra.
Sve više problema i izazova, sve manje saglasnosti i jasnoća u pronalaženju puteva za njihovo rješavanje, tako je moguće opisati sadašnje stanje Evropske Unije. Kina i SAD spolja pojačavaju pritisak na Evropu. Jasno se pokazuje objektivna potreba za uspostavljanjem konstruktivnog dijaloga sa Rusijom. Iznutra bazne osnove evropskog jedinstva, kao i ranije, su podvrgnute napadima "populista i pristalica autoritarizma". Čak i zemlje, koje formalno podržavaju liberalne vrijednosti, uključujući Njemačku, Francusku, Španiju i zemlje Baltika, razilaze se u mišljenjima kada je u pitanju budući evropski projekat. London u vremenu Bregzita, raspadnuta koaliciona vlada u Rimu avgusta mjeseca, treće mjesto na izborima za njemački bundestag krajnje desne partije "Alternativa za Njemačku", svjedoče ne o težnji da se učvrste postojeće institucije i pravila, već o skrivenoj želji nekih vlada i mnogih njihovih birača da realno promijene pravila i institucije Evropske Unije [ii].
Osim toga Evropska Unija je podijeljena na Sjever - Jug po pitanjima ekonomije i na Istok - Zapad po humanitarnim, ekološkim i ideološkim pitanjima. Uporedo sa primjerima neprijateljstva od strane SAD, koji se umnožavaju, svi ovi izazovi postavljaju pred evropski establišment objektivna egzistencijalna pitanja, koja se odnose na budućnost kontinenta. Koji kurs će morati da odabere Evropska Unija? Da li će to biti "uski ograničeni pogled" zemalja Centralne i Istočne Evrope (CVE), nivelišu ideje "zajedničke evropske kuće" do slaganja nekoliko lijepih parola koje će realnu politiku dovesti do nivoa "taktičkog pragmatizma", koji povlađuje raspoloženja birača. Ili će prevladati ideja "Evrope nacija", i Evropska Unija će se transformisati u konfederaciju nezavisnih država, koju će ujedinjavati zajednička zona slobodne trgovine, i "još nekoliko nadnacionalnih funkcija". A koje će mjesto Evropska Unija moći da zauzme u svjetskim događanjima? Da li će steći stratešku autonomiju u okvirima "Zapada", iako sve više amorfnog, ali objektivno civilizacijski istorodnog? Ili će, pak, Evropljani morati da rješavaju teški zadatak formiranja svemoćnog "centra moći", koji će sa ostatkom svijeta komunicirati, ako ne isključivo putem uzajamnih odnosa, ono na principima "realpolitike"?
Dalje počinje red praktičnijih pitanja, na koja Evropljanima odgovori ili nijesu poznati, ili nijesu prijatni. Ko će na sebe preuzeti teško i protivurječno breme liderstva u Evropskoj Uniji? Nakom već evidentnog odlaska Velike Britanije za ulogu lidera (najvjerovatnije-kolektivnog), objektivno mogu da pretenduju Njemačka i Francuska [iii]. Uopšte, Berlin i Pariz podržavaju zajednički stav u pogledu dalje koncepcije Evropske Unije u pravcu veće federalizacije. U prvom redu takva strategija je usmjerena na očuvanje jedinstvenog tržišta Unije. U budućnosti ona bi mogla biti iskorištena i pri realizaciji političkih odluka. Naprimjer, izbori kandidata na dužnost novog predsjednika Evropske komisije, u ljeto ove godine, već su urušili decenijama provjerene procedure i pretvorili su se u zakulisnu trgovinu između vodećih zemalja.
Sada, kad Velika Britanija, s najvećom vjerovatnoćom odlazi iz Evropske Unije, čini se da Pariz i Berlin dobijaju mogućnost da se dogovore o raspodjeli uloga. Ipak u "tandemu" je sve više razmimoilaženja. Tako se, upravo sada, dvije zemlje ne slažu po pitanju vremena, koje treba ponuditi Londonu za novo odlaganje Bregzita. Osim toga, Pariz posmatra evropsku armiju u ulozi realne ratne snage, za čije se angažovanje, uz to, ne traži konsenzus svih članica Evropske Unije; Njemačka je sklonija amorfnijoj strukturi, koja je orjentisana na koordinaciju snaga. Francuska se zalaže za dalju integraciju u okvirima evrozone, Njemačka se, pak plaši, da će i dalje morati da podnosi glavni teret borbe protiv finansijsko-ekonomskih problema Evrope. Nedavni odlučan zahtjev Pariza za povratak uloge globalne države, u očima Berlina može izgledati i kao želja da se steknu dodatni geopolitički pokretači unutar Evrope. Sa svoje strane Njemačka je rastrzana zbog rastućih teškoća u unutrašnjoj politici i neophodnosti da demonstrira tvrd stav prema sve novijim izazovima spolja. Istovremeno, bilo kakav nagli potez Berlina, skoro neminovno će oživjeti istorijski strah Evrope od "germanskog instinkta".
Problem disbalansa geopolitičkih snaga u Evropi vjekovima je slovio kao jedan od glavnih razloga za konflikte na kontinentu i uopšte u svijetu. Po mišljenju anglosaksonskih eksperata vodeći faktor destabilizacije u posljednjih 150 godina je prevaga Njemačke nad drugim evropskim državama. Na kraju krajeva, sa ovim se djelimično slažu i u Saveznoj Republici Njemačkoj: "ni Velika Britanija, ni Francuska, ne mogu vršiti pritisak na Njemačku kada je u pitanju trasiranje kursa za Evropsku Uniju". Samo SAD za to posjeduju neophodan politički i ekonomski uticaj [IV]. Posljednja okolnost tradicionalno podstiče mnoge "male" zemlje Evrope na unapređenje maksimalno tijesnih geopolitičkih veza sa SAD - čak i na štetu opšteevropskih zvaničnih poziva [V], kao i van okvira formalnih mehanizama NATO. Na taj način se opominje na poželjnu "uzdržanost", ne samo Rusija, već i Savezna Republika Njemačka. Kao još jedna protivteža, razmatran je i London, ne samo u Njemačkoj, već i u Francuskoj. Koja to sadašnja ili hipotetička buduća struktura unutar Evropske Unije ima sposobnost da njenim članicama obezbijedi "političku zaštitu jednog od drugog", u poređenju sa američkom? I ko će u buduće igrati ulogu "britanske poluge ". Osim toga pitanje je da li će istočnoevropskim prestonicama biti po volji realan cilj takvog modela reformisanja Evropske Unije, za koji se zalažu vodeće "stare" članice kluba - da se minimiziraju mogućnosti zemalja Centralne i Istočne Evrope i igra na kartu suprotstavljenosti svjetrskih država.
Napokon, ideja stalnog prenošenja ovlašćenja na nadnacionalne institucije, uvijek je izazivala burne diskusije unutar Zajednice. Za posljednjih 20-25 godina "pritisak Evropske Unije" izaziva samo rastuće neprihvatanje kod mnogih političkih snaga, ne samo pojedinih država Centralne i Istočne Evrope, nego već i Austrije i Italije [vi]. Budući da se takva politika asocira sa ograničenjem suvereniteta. [vii].(Koliko se mi sjećamo Velika Britanija je riješila da napusti Uniju pod tim izgovorom. Usljed toga suprotstavljenost "sa nacionalističkim liderima Centralne Evrope, na čelu sa Poljskom i Mađarskom" [viii] dovodi u pitanje sam opstanak Evropske Unije u doglednoj budućnosti.
Pred jesen ove godine „populistički“ talas je oslabio. Ali samo djlimično.Nijesu se obistinile prognoze o prelasku Evropskog parlamenta pod kontrolu „suverenista“. „Populisti“ su napustili vladu u Italiji i izgubili dio biračke baze u Austriji. Istovremeno u Poljskoj su, prema rezultatima opštenacionalnih izbora, evroskeptici učvrstili svoje pozicije. „Nacionalisti“ su na septembarskim regionalnim izborima zauzeli drugo mjesto u istočnim zemljama Savezne Republike Njemačke. A najvjerovatniji kandidat za austrijskog kancelara, Sebastijan Kurc, kao ni ranije, ne krije želju da se ograniči sfere uticaja Evropske Unije. I, najvjerovatnije će dobiti podršku nekih svojih kolega u Centralnoj i Istočnoj Evropi, koji takođe nijesu zadovoljni pokušajima centralizacije vlasti, koje preduzima Brisel. Na taj način trvenja unutar Evropske Unije, koja se pojačavaju, ne reflektuju samo „rast nacionalističkih raspoloženja“. Kao i ranije, Evropska Unije je na granici faktičkog prelaska na model „Evrope sa dvije brzine“. Tim prije što mnogi „nacionalisti“ i „evroskeptici“ svoj zvanični politički stav – radikalnu ideju, rušenja Evropske Unije, koja plaši mnoge birače, mijenjaju na „njene duboke unutrašnje transformacije“.
Shvatajući evidentne prijetnje, svoje planove reforme Evropske Unije ove godine su podnijeli na procjenu Evropljanima i Francuska i Njemačka. Trijumfalne pobjede Emanuela Makrona nad „nacionalistima“ na domaćem terenu, zajedno sa najavljenim odlaskom Angele Merkel sa položaja kancelara Savezne Republike Njemačke do 2021. godine, praktično su odmah pretvorile novog predsjednika Francuske u glavnu nadu zagovornika reformi u Evropskoj Uniji. U proleće ove godine, Makron je ponudio pravac za „suverenitet Evrope“, kao odgovor na porast popularizacije ideja suverenosti i povećanje spoljnih pritisaka na Evropsku Uniju. Predsjednik Francuske se zalaže za neminovnost da Evropa dobije novu ulogu, da se „pojačaju“ njene pozicije u novoj preraspodjeli snaga, koja se događa u svijetu. Makron govori o neophodnosti da Evropska Unija sama sebi „garantuje bezbjednost“. U opštem galimatijasu u igri je nekoliko desetina različitih inicijativa i mjera, koje francuski lider predlaže Evropskoj Uniji sa ciljem napredovanja „evropskog suvereniteta“, produbljivanja demokratije i povjerenja. [ix]. Istovremeno, neprikrivene geopolitičke ambicije Makrona plaše kritičare od još većeg unutrašnjeg razmeđavanja unutar Zajednice.
Sa svoje strane, Njemačka se u avgustu ove godine, kroz usta ministra spoljnih poslova Haiko Masa, izjasnila u korist formiranja „petorke“ vodećih zemalja u okvirima Evropske Unije, poslije odlaska Velike Britanije, koja bi se sastojala od Savezne Republike Njemačke, Francuske, Italije, Španije i Poljske. Po mišljenju Masa, pet pomenutih država bi moglo da preuzme „najneposrednije učešće u upravljanju Evropskom unijom“ [x]. Istakavši objektivne teškoće formiranja slične grupe, Mas je ipak izrazio uvjerenje da razlike u političkim prioritetima, koje posebno demonstriraju aktuelne vlasti Italije i Poljske, ne moraju biti prepreka na putu povjeravanja ovim zemljama velike odgovornosti za budućnost Evrope.
Po mišljenju britanskog The Economist, „prvu petorku“ Evropske Unije bi mogle sačinjavati, osim Njemačke, Francuske i Španije, još Holandija i Austrija. Madrid ima dobre veze s „tandemom“, a takođe sa Italijom i Grčkom. Čuvajući dobre odnose sa Parizom i Berlinom, i istovremeno pojačavajući svoj uticaj u Zajednici, zbog predvodjenja neformalne koalicije protiv dalje budžetsko-poreske centralizacije Evropske Unije, Holandija je tako bliska Makronu i španskom premijeru Sančezu. Kao rezultat toga je zbližavanje Haga sa zemljama Skandinavije i Baltika. Napokon, posljednjih godina, Austrija je postala ključni učesnik debata u vezi sa problemima migracije, a takođe se pokazala kao uspješan moderator u diskusijama o pitanjima, koja dijele liberalni zapad i konzervativni istok Evropske Unije. Tokom proljeća ove godine, tri zemlje, koje je moguće nazvati „političkim nasljeđem Habsburgovaca“, uspjele su da formiraju široku koaliciju po pitanjima ekološke strategije Zajednice do 2050. godine. I čak da na svoju stranu privuku, u početku skeptičnu, Njemačku.
Smatra se da bi jačanju integracije i regulisanju uloga u Zajednici mogla doprinijeti aktivna realizacija strategije stvaranja evropske armije. Početkom 2019. godine Pariz i Berlin su potpisali „Ahenski sporazum“, koji, pored ostalog, bitno proširuje sferu vojno-strateških uzajamnih odnosa između dvaju zemalja. Ako bi se priključila Italija, tri vodeće države Evropske Unije bi mogle da obezbijede Evropu i osnovnim vrstama naoružanja. „Njemci proizvode tenkove, Francuzi – avione, Italijani – brodove“. Ipak je donošenje odgovarajuće političke odluke još daleko“ [xi].Neki smatraju da ubrzavanju ideje – autonomizacije Evrope unutar NATO, u manjoj mjeri, može dati novi impuls uspjeh njemačkog kandidata u borbi za položaj predsjedavajućeg Evropske komisije. Istovremeno, Ursula fon der Lajen, u vrijeme dok je bila ministar odbrane, uvijek je pozdravljala jačanje vojnog prisutstva SAD u Evropi.
Još jedna radna varijanta „povratka samopovjerenja Evropske Unije“, sve do zadnjih dana, smatrana je strategija novog proširivanja. U februaru 2018.godine objelodanjeni su planovi prisajedinjenja vropskoj Uniji do 2025.godine, u najmanju ruku, nekolike, od šest država Zapadnog Balkana. Prema zamisli Brisela, prijem novih članica bi morao da uvjeri ostale u neophodnost odbijanja privilegija za pojedine zemlje, a takođe i u potrebu prepuštanja više punomoćja „centru“. Ima se u vidu donošenje odluka ne putem konsenzusa, već većinom. Izrada mehanizama kontrole za poštovanje zajedničkih pravila od strane zemalja-članica; i preduzimanje kaznenih mjera protiv prekršilaca. Krajni, pak, cilj su „nadnacionalne institucije, koje će postepeno preuzimati za sebe ključne funkcije ne od najkompetentnijih nacionalnih vlada“ [xii].Ipak su tokom posljednjeg samita Evropske Unije Francuska, Holandija i Danska bile protiv početka pregovora o pristupanju sa Albanijom i Sjevernom Makedonijom. I sada se postavlja pitanje da li je ovo što se dogodilo pokazatelj uticaja Pariza, Haga i Kopenhagena? Ili njihova opstrukcija upravo i jeste znak nesposobnosti da ubijede ostale u ispravnost svojih stavova?
U cjelini, Evropskoj Uniji nedostaje ovlašćenja i glavarstva da bi jedinstvena Evropa mogla realno da odigra bitniju ulogu u geopolitičkim pitanjima. Njemački „tandem“ sa Francuskom je pun protivurječnosti i kompromisa. Evropska politika postaje sve više frakcionaškom i fragmentarnom. A bitno uvećan broj država – članica Evropske Unije, učinio je sve manje dirigovanom. Sve teže je ostvariti konsenzus, koji je neophodan za vođenje zajedničke politike. Vrijeme „tvrdih“ i čak „fluidnih“ alijansi unutar Evropske Unije, prolazi; koalicije su sve više rezultat određenih situacija, što predstavlja prijetnju paralizovanja političkih institucija Zajednice. Kao što je pokazao zastoj na utvrđivanju novog sastava Evropske komisije, koji je mnoge iznenadio, centralizacija Evrope nagovještava povratak političke borbe, suprotstavljanje ideja, i, mnogim nacionalnim liderima neprijatno, jačanje samostalnosti Evropskog parlamenta. Na koji način bi se mogla prevazići postojeća strukturalna ograničenja i novi izazovi, i da li je to u principu moguće, skoro da je glavno pitanje sadašnje Evropske Unije. U konačnom, zemlje – članice će morati da odlučuju u kom stepenu je svaka od njih spremna da svoju budućnost integriše sa interesima svih ostalih Evropljana.
[i] https://inosmi.ru/politic/20191015/246036755.html
[ii] https://carnegie.ru/2018/06/04/ru-pub-76490
[iii] ФРГ - четверть всей экономики ЕС без Великобритании Франция - 18% всей экономики ЕС без Великобритании Рассчитано по https://en.wikipedia.org/wiki/World_economy (данные по номинальному курсу).
[iv] Перевод https://regnum.ru/news/polit/2605690.html
[v] Кроме того, хотя экономика ФРГ значительна, она всё же в четыре раза меньше американской.
[vi] Подробнее см. https://interaffairs.ru/news/show/19692
[viii] http://www.ipg-journal.io/regiony/evropa/statja/show/novyi-vostochnyi-blok-gotov-441/
[ix] http://www.ng.ru/dipkurer/2019-02-10/14_7503_macron.html
[x] https://regnum.ru/news/polit/2700397.html
[xi] https://www.inopressa.ru/article/15Apr2019/bild/bundesver.html
[xii] https://carnegie.ru/commentary/75465
