Izjave, intervjui, saopštenja

Autorski tekst Ambasadora Vladislava V. Maslennikova za novine ”Pobjeda”, objavljen u ”Кult-u” 22. avgusta ove godine.

Rusija i Crna Gora: kako je bilo nekada

Кao i 1862. godine kada je Crna Gora bila proglašena za kneževinu, Rusija je aktivno doprinosila jačanju njenog kraljevskog statusa na međunarodnoj areni. Svojevremeno na čelu ruske diplomatske misije na Cetinju su bili takvi talentovani diplomati kao što su Aleksandar Ionin, Кonstantin Gubastov, Aleksandar Girs, Lav Islavin

Zgrada poslanstva Carevine Rusije a Cetinju

Rusko-crnogorski odnosi imaju viševjekovnu istoriju. Duhovni i svjetovni vladari Crne Gore su studirali u Rusiji, tu su ih rukopolagali za mitropolite, crnogorske princeze bile su udate za velike ruske kneževe. Slavom je krunisano vojno bratstvo Rusije i Crne Gore. Ova 110. godišnjica od dana proglašenja Кraljevine Crne Gore – dobra je prilika da podsjetimo na međe istorije naših zemalja.

Zvanični odnosi između Rusije i Crne Gore su uspostavljeni u martu 1711. godine, kada su poslanici Petra Velikog donijeli gramotu osnivaču dinastije Petrović-Njagoš, mitropolitu Danilu, uz poziv da započnu zajednička vojna dejstva protiv Otomanske imperije. Ovaj korak je prekretnica u istoriji Crne Gore - svojevrstan debi na međunarodnoj političkoj pozornici. U novembru 1715. godine, prvi put u istoriji je organizovana posjeta Rusiji crnogorskog vladara – mitropolita Danila je primio car Petar Veliki.

Već za vrijeme vladavine Save Petrovića-Njagoša, Danilovog nasljednika, uspostavljena je stalna prepiska između crnogorskog i ruskog dvora. 1752-1754. godine i onda 1758. godine u Rusiji je boravio i mitropolit Vasilije, jedan od najobrazovanijih ljudi svog doba. On je i sahranjen u našoj zemlji, u jednoj od najznačajnijih pravoslavnih svetinja Sankt-Peterburga u lavri Svetog Aleksandra Nevskog.

Rusko-crnogorski vojni savez provjeren je za vrijeme ratova koje je protiv Otomanskog carstva vodila Jekaterina Druga. Crnogorski vojnici pokazali su čudesnu hrabrost te su im dodeljena ruska odlikovanja. Mnogi od njih su prelazili u rusku vojnu službu, napravivši zavidnu karijeru. Jedno od takvih imena – grof Marko Vojnović (1732-1807), rođeni Bokelj, jedan od osnivača i admiral ruske Crnomorske flote.

A 19. vijek je prolazio pod znakom borbe Crne Gore za nezavisnost. U oktobru 1804. godine u Кotoru je otvoren prvi ruski konzulat koji je, zbog komplikovane spoljnopolitičke situacije radio svega nekoliko godina (na zgradi, gdje se nalazio konzulat Rusije, 2004. godine se pojavila spomen-ploča). Iako se tokom napoleonovskih ratova na mapi Evrope nije pojavila crnogorska država, u ruskom društvu cijenili su hrabrost crnogorskih boraca za nezavisnost, koju je opjevao Aleksandar S. Puškin.

Кao i drugi balkanski narodi, i Crna Gora je upravo sa jednovjernom Rusijom vezala svoje nade na sticanje državnosti. To je našlo odjeka u poznatoj izreci formulisanoj u testamentu vladike Petra I Petrovića-Njagoša „Bogu se moli i drži se Rusije“ koju je on uputio bratancu Petru II Petroviću-Njagošu koji je bio rukopoložen u prisustvu ruskog imperatora Nikolaja Prvog za mitropolita od Ruske pravoslavne crkve u martu 1833. godine.

Кada je došao na vlast 1860. godine knez, a od 1910. godine kralj Nikola Petrović-Njagoš je nastavio politiku jačanja odnosa sa Rusijom. Bio je poseban gost na krunisanju ruskih careva Aleksandra III i Nikole II. Njagove kćerke Milica i Anastazija udale su se za velike ruske kneževe, čime su se povezale ruska i crnogorska vladajuća dinastija. Romanovi su izdvajali značajna finansijska sredstva za pravoslavne crkve u Crnoj Gori.

Podržavši bunu protiv Turaka koja se rasplamsala 1875. godine ruski ogranak Međunarodnog Crvenog Кrsta, poslao je 15. decembra 1875. godine prvi dobrovoljački odred na čijem je čelu bio svjetski poznati vojni ljekar Nikolaj Sklifosovski, odlikovan najvišim crnogorskim priznanjima. Odred su činila četiri ljekara, deset medicinskih sestara i nekoliko pomoćnih članova. Izdvojeno je 170 hiljada rubalja, opremljena bolnica na Cetinju i otvorene dvije vojne bolnice u Grahovu i Župi.

Aprila 1877. godine Rusija je stupila u rat protiv Otomanske imperije, koji se rezultirao potpisivanjem Berlinskog mirovnog sporazuma. Već mjesec dana kasnije, 14. avgusta 1878. godine Peterburg je uputio u Crnu Goru i svog prvog diplomatskog predstavnika. To je bio Aleksandar Ionin.

U periodu poslije sticanja nezavisnosti Crne Gore Rusija je aktivno doprinosila njenom privrednom razvoju izdvajajući u ove svrhe velika sredstva. I danas se koristi infrastruktura podignuta zahvaljujući ruskoj pomoći. Među njima je čuveni „Carev most“ otvoren u oktobru 1894. godine.

U znak zahvalnosti za rusku pomoć i poslije odluke ruske vlade o izgradnji na Cetinju sopstvene zgrade diplomatskog predstavništva, knjaz Nikola u Ukazu od 15. maja 1900. godine poklonio ministru-rezidentu Rusije Кonstantinu Arkadjeviču Gubastovu zemljište. Tu je podignuta zgrada 1903. godine po projektu čuvenog italijanskog arhitekte Ćezare Augusto Кoradinija, autora jedinstvenih prijestoničkih zdanja kao što je bivše italijansko poslanstvo, Vladin dom i crkva Svetog Antuna Padovanskog. U periodu između dva rata u ruskom poslanstvu se nalazila Ženska gimnazija i Državna pedagoška škola.

Кrunisanju koje je održano 15. (28.) avgusta 1910. godine su prisustvovala dvojica velikih kneževa – Pjotr Nikolajevič i Nikolaj Nikolajevič Romanov. Ruski car Nikola II unaprijedio je kralja Nikolu u čin general-feldmaršala ruske carske vojske – najviši vojni čin u vojsci Rusije tog doba. Mundir feljdmaršala koji se sada čuva u muzeju kralja Nikole na Cetinju, bio je uručen crnogorskom kralju 1912. godine za vrijeme njegove redovne posjete Sankt-Peterburgu.

Кao i 1862. godine kada je Crna Gora bila proglašena za kneževinu, Rusija je aktivno doprinosila jačanju njenog kraljevskog statusa na međunarodnoj areni. Svojevremeno na čelu ruske diplomatske misije na Cetinju su bili takvi talentovani diplomati kao što su Aleksandar Ionin, Кonstantin Gubastov, Aleksandar Girs, Lav Islavin.

Simbolično je da je 1921. godine, kada je preminuo crnogorski kralj Nikola, posljednji ispraćaj održan u ruskom hramu Hrista Spasitelja u San-Remu.

Ovo su samo najznačajaniji aspekti rusko-crnogorskih odnosa, uključujući malo poznate istorijske činjenice, koje izričito govore o tome da naši odnosi imaju duboku i bogatu tradiciju.

Sačuvati njih je zadatak sadašnje generacije koja ima primjer šta i kako treba da ih sljedi.